Zware ertslocomotief

Grootbedrijf

De mijnspoorweg Luleå – Gällivare – Kiruna – Narvik In de omgeving van de Noord-Zweedse steden Gällivare en Kiruna wordt al sinds halverwege de 18e eeuw ijzererts gewonnen, dat wegens zijn hoge ijzergehalte overal ter wereld zeer gevraagd is. Vanaf 1860 gingen de bedrijven die zich met de winning bezighielden op zoek naar nieuwe, efficiënte manieren om het erts af te voeren naar de havens Luleå in Zweden en Narvik in Noorwegen. De trein leek weliswaar hét geschikte transportmiddel te zijn, maar deze bracht wel hoge investeringen met zich mee. Desondanks kon in 1888 het 202 km lange traject Gällivare – Luleå in bedrijf worden genomen. Verschillende bedrijven die bij de aanleg van de spoorlijn betrokken waren, waren tussentijds failliet gegaan en daarom greep de staat in. Op 24 oktober 1890 werd het staatsbedrijf Luossavaara Kirunavaara Aktiebolag (LKAB) opgericht, dat zowel de al opgeleverde als de nog te bouwen mijnspoorlijn onder zijn hoede nam. In 1899 werd het traject doorgetrokken van Gällivare naar Kiruna. Wegens de lange transportweg naar Luleå en het dichtvriezen van de haven in de winter vormde dit op den duur echter geen bevredigende oplossing. Op 26 september 1902 was het zover: de laatste spoorstaven werden onder het gebulder van kanonschoten gelegd en er werd uitgebreid gefeest. Het nu 269 km lange traject van Gällivare naar Narvik voerde door onherbergzaam, ja bijna levensbedreigend gebied. Een bijzondere uitdaging werd gevormd door het stuk van Riksgränsen op de rug van Caledonische bergketen naar Narvik aan de Ofotfjord. Hier moest op een steile helling met een 40 km lang baanvak een hoogteverschil van 520 m worden overwonnen. De eerste ertstrein van Gällivare naar Narvik werd op 13 november 1902 op weg gestuurd. Op 24 november 1902 begonnen de Noorse en Zweedse Staatspoorwegen tenslotte met de vaste dienstregeling van drie ertstreinen per dag. De officiële opening door de Zweedse koning Oscar II vond pas op 14 juli 1903 plaats. De mijnspoorweg verenigt tegenwoordig nog meer superlatieven. Hij loopt van het Zweedse Luleå aan de Botnische Golf in noordwestelijke richting naar het boven de poolcirkel gelegen mijnbouwgebied van Gällivare en Kiruna en verder naar de Noorse haven Narvik. Het is het meest noordelijke traject dat op het overige West-Europese spoorwegnet is aangesloten. Bovendien is station Narvik op 68°26' noorderbreedte het noordelijkste station voor reizigersverkeer van West-Europa. Al vanaf 1911 vereiste het toegenomen railverkeer elektrificatie van het Zweedse deel van de lijn. Tien jaar later volgden ook de Noorse Staatsspoorwegen en vanaf 1922 konden de 1.900 ton zware ertstreinen over het gehele traject door elektrische locs worden getrokken. De Tweede Wereldoorlog zorgde met de verbitterde strijd om Marvik voor grote verwoestingen, maar na afloop van de oorlog werd direct met de wederopbouw begonnen. Met de ombouw van laadinrichtingen, nieuwe ertswagens en krachtigere locomotieven begon aan het einde van de jaren 1960 het tijdperk van de elektrische locs met stangenaandrijving van de serie Dm3. Het ging hierbij om drie kortgekoppelde, elektrisch met elkaar verbonden locomotieven. Elk van de drie delen had vier gekoppelde drijfassen. Met een totaal vermogen van 7.200 kW en een totale lengte van 35,25 m konden ze ertstreinen van 5.400 ton trekken. In 1996 nam de LKAB de afwikkeling van het ertsvervoer en de bedrijfsmiddelen over. Naast de indienststelling van nieuwe ertswagens schaften ze bij Astranz negen twaalfassige dubbellocomotieven (IORE) aan, die vanaf eind 2000 één voor één werden ingezet. De IORE overtreft met een vermogen van 10.800 kW, een totaalgewicht van 360 ton en een lengte van 45,8 de tot dan ingezette Dm3 veruit. Met de negen locs worden tegenwoordig ertstreinen met een indrukwekkend getrokken brutotonnage van 7.800 ton vervoerd. Bovendien werden nog acht IORE-dubbellocs besteld, waarvan de laatste vanaf mei 2013 geleverd zullen worden. Dit betekent dan het definitieve afscheid voor de voormalige heersers van de mijnspoorlijn; de driedelige elektrische locs met stangenaandrijving van de serie Dm3.